Όλοι μιλούν σήμερα για κρίση της δημοκρατίας. Για την υποχώρηση της πολιτικής προς χάριν της οικονομίας, για την κυριαρχία των αγορών πάνω σε κάθε μορφή λαϊκής αντιπροσώπευσης και για την συνακόλουθη απαξίωση των πολιτικών θεσμών.
Τα συμπτώματά της απαξίωσης αυτής είναι γνωστά: πολιτικός κυνισμός και αποξένωση, αποχή από τις πολιτικές διαδικασίες, μηδενισμός. Πολλοί σύγχρονοι πολιτικοί στοχαστές μιλούν πλέον για το πέρασμα από τη δημοκρατία στη μετα-δημοκρατία. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης μετα-δημοκρατίας; Ποιους κινδύνους ενέχει; Ποιες δυνατότητες υπάρχουν σήμερα, σε συνθήκες κρίσης, για την ανανέωση της πολιτικής και της δημοκρατίας;
Ο Collin Crouch, ένας από τους πιο σημαντικούς σύγχρονους θεωρητικούς και κοινωνιολόγους, υπήρξε ο εισηγητής του όρου της «Μεταδημοκρατίας» το 2003, επιθυμώντας να προβλέψει την κατάρρευση του κοινωνικού κράτους και την αντικατάσταση του από το λεγόμενο «homo economicus» κράτος.
Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι παύουν να υφίστανται δημοκρατικά καθεστώτα, αλλά ότι η Δημοκρατία παύει να υφίσταται με την μορφή που την γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Ως απόρροια αυτής της παθογένειας, δημιουργείται διάκριση οικονομικού και πολιτειακού καθεστώτος, όπου το πρώτο υπερκαλύπτει εμφανώς το τελευταίο.
Η «Μεταδημοκρατία» χαρακτηρίζεται από την κατάρρευση των ιδεολογιών και των ιδεολογικών αντιπαραθέσεων, την κρίση εμπιστοσύνης των πολιτών προς το πολιτικό σύστημα και τους θεσμούς, το κλίμα δυσαρέσκειας για την πολιτική εν γένει, την μη ταύτιση του λαού με τα πολιτικά κόμματα με αποκορύφωμα την αποχή των πολιτών από τα κοινά και τις εκλογικές τους υποχρεώσεις, γεγονός που εντείνει το δημοκρατικό έλλειμμα.
Το κράτος δρα σαν μια παγκόσμια επιχείρηση – εταιρεία με γνώμονα την οικονομική ευμάρεια των επιχειρήσεων, χωρίς ψήγματα κοινωνικής πολιτικής. Μέσα σε ένα κλίμα, λοιπόν, ελλειμματικής Δημοκρατίας και εμπορευματοποίησης των πάντων, σαν αυτό που περιγράφει ο Crouch, ο νεοφιλελευθερισμός ισχυροποιείται και το επιχειρηματικό κράτος αντικαθιστά σταδιακά το κράτος πρόνοιας.
Για τους νεοφιλελεύθερους, οι λειτουργίες του κράτους είναι πολύ συγκεκριμένες και χρησιμοθηρικές, και περιορίζονται μονάχα στην καθιέρωση ενός νομικού πλαισίου μέσα στο οποίο θα διεξάγονται τα παίγνια αθροίσματος της αγοράς. Διατρανώνοντας ότι η κοινωνική πολιτική είναι αυτή που ευθύνεται για την κοινωνικοοικονομική κρίση και τα λάθη του παρελθόντος, ανάγουν τους εαυτούς τους σε «Μεσσία» που θα διορθώσει τα σφάλματα του ασύδοτου κοινωνικού κράτους και θα αποτινάξει την σοσιαλδημοκρατία, με σκοπό την υπέρβαση της κοινωνικοπολιτικής παθογένειας.
Πιστοί στο νεοφιλελεύθερο δόγμα, υποστηρίζουν ότι «Σε κοινωνίες που υφίσταται οικονομική ευημερία τότε και μόνον τότε μπορεί να επέλθει κοινωνική ευημερία» και δεν διστάζουν να συνεργαστούν ακόμα και με ακροδεξιά στοιχεία, προκειμένου να θέσουν φραγμούς στο κράτος πρόνοιας. Μας το απέδειξαν άλλωστε τα παραδείγματα της Δανίας, της Αυστρίας, της Νορβηγίας και τόσων άλλων χωρών.
* Ο Κράουτς βλέπει ότι κυρίαρχο ρόλο στο μεταδημοκρατικό πλαίσιο κατέχει η λεγόμενη παγκόσμια εταιρία. Η υιοθέτηση του νεοφιλελευθερισμού φαίνεται να παίζει καθοριστικό ρόλο για την εμφάνιση της ισχυρότατης παγκόσμιας εταιρίας. Το μοντέλο αυτό προβάλλει το αίτημα μιας πλήρους ελεύθερης αγοράς και ενός ελάχιστου κράτους.
* Βλέπει επίσης στην παγκόσμια εταιρία τον θεμελιώδη θεσμό του μεταδημοκρατικού κόσμου. Θεσμός οικονομικός, κοινωνικός και πολιτικός. Θεσμός που εξελίσσεται στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και του νεοφιλελευθερισμού. «Θεμελιώδης» διότι λειτουργεί, κατά κάποιον τρόπο, όχι μόνο ως πρότυπο οργάνωσης της οικονομίας, αλλά και της κοινωνίας και της πολιτικής. Αναπτύσσεται μάλιστα έντονα η ιδέα που θέλει τις δημόσιες επιχειρήσεις να υιοθετούν το πετυχημένο μοντέλο οργάνωσης της παγκόσμιας εταιρίας,
* η παγκόσμια εταιρία γίνεται, χωρίς καμία αμφιβολία, ο κυρίαρχος του παιχνιδιού. Μπορεί να εκβιάζει κυβερνήσεις, να ορίζει πολιτικές, με λίγα λόγια να κινεί τα νήματα. Οι ιδιοκτήτες μιας παγκόσμιας εταιρίας μπορούν να απειλήσουν οποιαδήποτε κυβέρνηση ότι θα πάνε αλλού αν νιώσουν ότι πλήττονται τα συμφέροντα τους εξαιτίας ρυθμίσεων που σχετίζονται με τη φορολογία, τις εργασιακές σχέσεις ή οτιδήποτε άλλο. Η λέξη κλειδί εδώ είναι η «ευελιξία». Η ικανότητα δηλαδή της παγκόσμιας εταιρίας να αναθέτει σε τρίτους την παραγωγή των προϊόντων της (outsourcing) και η ίδια να παραμένει αόρατη. Η ευελιξία αυτή επηρεάζει καταλυτικά και τον εργασιακό τομέα, αφού όταν μια επιχείρηση μπορεί να εκβιάζει την κυβέρνηση και να επιλέγει πάντα χώρες με τις χείριστες εργασιακές συνθήκες υποβαθμίζει αυτόματα τις συνθήκες εργασίας και διαβίωσης της εργατικής τάξης. Όπως υπογραμμίζει ο Κράουτς, «όταν ένας λαός έχει ανάγκη από νέες θέσεις εργασίας θα υποχρεωθεί να υποκύψει στις απαιτήσεις των παγκόσμιων εταιριών».
Πηγές; Αφτολεξεί , euro2day και FFLine Post
Το βιβλίο του Κόλιν Κράουτς «Μεταδημοκρατία» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Εκκρεμές.
===========================
